Altin kabakÇevir

Altın kabak

Altın kabak (Oltin qoboq) Özbeklerin en eski oyunlarından biri olarak atlı okçuluk oyunudur. Bu oyunun ne zaman oynandığı bilinmiyor. Yazılı kaynaklarda, özellikle Narşahi'nin “Buhara tarihi”, Alişir Nevai'nin “Risalai tiyr andahtan”, Zahiriddin Muhammed Babur'un “Baburname” gibi eserlerde özbek halkının okçuluk sanatından bahsedilmektedir. Ayrıca yay ve ok imgesinin özbek halkının ulusal destanları – “Alpamiş”, “Göröğli”, “Altın Kabak” merkezi bir yer tuttuğu görülmektedir. Bu oyun Özbeklerde okçuluk sanatının eski çağlardan beri geliştiğini göstermektedir. Alişir Nevai'nin “Çabukekim, har tarap meydan ara aylar ruşab..” diye başlayan gazeli, “Altın Kabak” oyununu anlatıyor (Меliyev Х.А., 2023: 302). Okçuluk sanatını yücelten destanlardan biri de altın kabak geleneksel oyunundan uyarlanan “Altın Kabak” destanıdır (Jorayev, 2021: 132).

Bu oyun çok eskidir ve orijinal olarak Göröğli destanlar serisinin destanlarının bir parçası olarak yaratılmıştır. Onda şunlardan bahsedilirki, Göröğli yaşlandıktan sonra kırk uşağını çağırttığı, uzun bir direğin ucuna “altın kabağı” astığı ve ata binerek eğilmeden kabağa vuran yiğit bir evladına ülkeyi ve mirası vereceğine söz verdiği söylenir. Kırk delikanlı atda altın kabağa ok attığında aralarında ancak Avazhan amaça ulaşmıştır, onun attığı okdan dolayı bal kabağı ikiye bölünür. Bununla bağlantılı olarak “altın kabak” oyunu Özbekler arasında popüler olmuştur (Qoraboyev ve Abdurahmanov, 2009:180). Bu oyunda gökyüzüne fırlatılan ve yüksek bir yere asılan balkabağına yay ile nişan alınarak atış yapılır. Kimin oku bal kabağına çarpıp onu delerse, kazanan o olur. Bu oyun, uzaktan doğru atış yapma ve nişan alma becerisinin geliştirilmesine yardımcı olması görülmektedir. Altın kabak oyununun başka versionunda uzun bir tahta çubuğun ucuna bir madeni para asma ve ona okla vurmak geleneği da var olduğu bilinmektedir. Destanlarda bazen direğin uçuna kabak yerine âşık asıldığı geçmektedir. Aşık, eski Türk mitolojisindeki karakterlerden biri olan Umay'ın sembolü olarak kabul edilir. Birçok kaynak, bu atlı okçuluğun genellikle savaşa girmeden önce bir hazırlık yarışması olarak yapıldığını doğruluyor. Özellikle Fazlullah ibn Ruzbehan'ın “Mihmannamai Buhara” adlı eserinde “Altın Kabak” oyunundan bahsediliyor (Özbekistan’da..., 2012: 124). Onda, 1509 savaş yürüyüşünden önce, tüm padişahlar balkabağına nişan almak için at sırtında Şeybani Han'ın huzuruna gelmiş olduğu ve yaklaşık on bin Özbek bahadir, iki yüz gaz yukarıdaki balkabağına ateş ettiği söylenir. Genel olarak bu oyunun varlığı, insanımızın avcılık faaliyetinin eski çağlardan beri üst düzeyde geliştiğini göstermektedir.

KAYNAKLAR

Kaynaklar

Joraev M. (2021). “Oltin qoboq” dostonining tarixiy asoslariga doir// Obrazovanie i innovasionnie issledovaniya. №1. –S. 105-114.

Meliyev X.A. (2023). Alisher Navoiy asarlarida etnosport turlari, xalq oʻyinlari haqidagi qarashlari//İnternational Journal of Education, Social Science & Humanities. Finland Academic Research Science Publishers. Volume-11. Issue-5. -B. 300-304.

Oʻzbekistonda harbiy ish tarixidan (qadimgi davrdan hozirgacha). (2012). -Toshkent, Sharq.

Madde yazarı

Feruza Djumaniyazova

MADDE YAZARI

Doç. Dr. Feruza Jumaniyazova

ISBN

978-625-99966-0-8

İletişim

Altin kabakÇevir

KAYNAKLAR

MADDE YAZARI

ISBN