Arkan tartışÇevir

"Arkan tartış" (İp çekme) halk oyununun ortaya çıkış tarihi, oluşumu ve gelişimi bugüne kadar detaylı olarak incelenmemiştir, ama mevcut kaynaklarda verilen bilgilere dayanarak ortaya çıkış tarihi hakkında kesin bir fikir sahibi olmak ve aynı zamanda kesin bir sonuca varmak mümkündür. "Arkan tatış" (İp çekme) oyununun yaratılış ve ortaya çıkış tarihi çok eskilere dayanmaktadır. Bu oyunun yaratılışı ve oluşumu erken ilkel dönemde kabileler arasındaki karşılıklı güç olanaklarını belirlemek amacıyla yapmışlar [Qilichev, 1988:95]. Antik çağlardan beri, insanlarda mücadele etme ve güçlü zihinsel canlılığa ulaşma sorunu, insan toplumunun yaşam tarzının, ekonomik geleneklerin yanı sıra devlet yönetim mekanizmasının ana faktörü olarak her zaman önemli olmuştur. Güçlü bir askeri eğitime ve güçlü bir manevi iradeye kavuşan millet, toplumun gelişmesinin her aşamasında güçlü bir devlet yönetimi mekanizmasının esas temelini oluşturmuştur. Bir kişinin zihinsel sağlığında temel faktör olarak sürekli fiziksel aktivitede bulunması, kişinin vücudunu eğitme ihtiyacı ve bunun için eski çağlardan beri savaşçılar çeşitli savaş biçimlerinde güçlerini deneyerek, becerilerini geliştirenler. Özellikle İbn Sina, “Tıp Kanunları” adlı çalışmasında, insan vücudunun sağlığının iyileştirilmesinde düzenli fiziksel aktivitenin veya fiziksel egzersizlerin iki ana özelliğini listeler. Öncelikle beden eğitimi, diğer eylemlerle doğru şekilde yapıldığında vücudu dolduran gereksiz maddelerin birikmesini engelleyen ve gün içinde vücutta biriken atıkları ortadan kaldıran temel faktörlerden biridir. Hareket aynı zamanda atık ürünlerin boşaltım sistemine doğru hareketini ve kaymasını da kolaylaştırarak vücutta birikmesini önler. İkincisi, vücutta doğuştan gelen ısıyı arttırır ve rahatlama sağlar [Abu Ali ibn Sino, 1993:92]. Kaşkarlı Mahmudun “Devonu lug‘otut türk” adlı eserinde Orta Asya'daki çeşitli spor oyunlarının incelemesini görebiliriz. Özellikle ip üzerinde oynanan oyunun türünden söz ederek bunu “jipladi” (ip üzerinde oynanan) şeklinde karşımıza çıkarıyor [Mahmud Kaşgarlı, 1967: 129]. Babur “Boburnoma" adlı eserinde güçlü ve cesur savaşçıların düğünlerde ve çeşitli toplu partilerde tanınıp ödüllendirildiğinden bahsetmiştir. [Bobur, 1989:32]. Halkın milli oyunları aynı zamanda önemli sosyal etkinliklerde, bayramlarda ve düğünlerde oynanan bir eğlenceli, aynı zamanda insanların toplumdaki sosyal statülerini, güçlerini sınayarak yükseltmek ve kazanan olmak ana faktörine de işaret ediyor. “İp çekme” oyunu resmi tatillerde ve düğünlerde takım tarzında oynanan milli bir oyundur. Bu oyunda 6-10 metre uzunluğunda bir ip esas söz konusudur. İpin ortasına kırmızı bir kumaş parçası bağlanır. Oyun sırasında bu ipin ortasına bağlanan kırmızı bir kumaş parçası kazanan takımın belirlenmesine yardımcı olur. Oyun alanında ipdeki kırmızı kumaş parçası çizilen yatay çizginin sınırının hangi tarafında olursa şu tarafda kalan takım kazanır. Oyuna katılanların sayısı her iki takımda da eşit olması önemlidir.

KAYNAKLAR

1. Qilichev T. (1988). Xorazm xalq teatri. Toshkent. G‘afur G‘ulom nomidagi adabiyot va san’at nashriyoti. – S. 95. 2.Abu Ali ibn Sino. (1993). Tib qonunlari. 1-jild. Toshkent. Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti. - S. 92. 3. Mahmud Kaşgarlı. (1967). Devonu lug‘atit türk. Toshkent. Fan nashriyoti. – S. 129.

2.Abu Ali ibn Sino. (1993). Tib qonunlari. 1-jild. Toshkent. Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti. - S. 92. 3. Mahmud Kaşgarlı. (1967). Devonu lug‘atit türk. Toshkent. Fan nashriyoti. – S. 129.

3. Mahmud Kaşgarlı. (1967). Devonu lug‘atit türk. Toshkent. Fan nashriyoti. – S. 129.

MADDE YAZARI

Doç. Dr. Nargiza Kamolova

ISBN

978-625-99966-0-8

İletişim

Arkan tartışÇevir

KAYNAKLAR

MADDE YAZARI

ISBN