Bostan OyunuÇevir
Bostan Oyunu, çocuk ve ergenler tarafından Anadolu’da oynanan araçlı ve kurallı bir geleneksel çocuk oyunudur. Doğal oyuncaklardan toprak kullanılarak oynanan oyun, gruplar hâlinde ve açık alanda oynanmaktadır.
Bostan Oyunu’nun tarihiyle ilgili açık bir bilgi tespit edilememiş olsa da oyunun doğal araçlarla oynanan basit ve kolay bir oyun olması eski bir oyun olduğuna işaret etmektedir. Kaşgarlı Mahmut’un hazırladığı Dîvânu Lugâti’t-Türk adlı eserde toprakla oynanan benzer oyunlar yer almaktadır (Savcı, 2022). Bostan Oyunu’nun da benzer bir tarihî geçmişe ve gelişime sahip olduğu düşünülebilir.
Bostan Oyununu oynamak için bostan ve top gereklidir (Oğuz ve Ersoy, 2007: 171). Bostan, toprak ve suyun karıştırılmasıyla elde edilen çamurdan yapılmaktadır. Bu amaçla suyu taşımada gerekli bir bardak ya da kap bulunmalıdır. Oyun için ayrıca el yapımı ya da plastik iki topun da temin edilmesi gereklidir.
Bostan Oyunu Afyonkarahisar bölgesinin geleneksel çocuk oyunları arasında yer almaktadır. Bostan Dikmece veya Bostan Bozma adıyla da anılan oyun açık alanda düz bir toprak sahada çocuklar tarafından oynanmaktadır. Genellikle sıcak havalarda ve yaz mevsiminde beş ila on üç yaş aralığındaki kız ve erkek çocuklar karışık şekilde bu oyunu oynamaktadır.
Bostan Oyununun aktarılan iki oynanış şekline rastlanılmıştır. Olucak köyünde grup yarışması şeklinde oynanan ilk türde iki oyuncu karşılıklı adımlaşma yoluyla eş seçim hakkını belirler (Oğuz ve Ersoy, 2007: 172). En son adımı atan oyuncu ilk eşi seçmeye hak kazanır. Sonra her iki oyuncu sırayla gruptaki eşlerini seçerek takımlarını oluşturur. Takımlar oluştuktan sonra grup içinde ebe seçimlerini yaparlar. Ebelerin seçimi “Ovalama tavalama / Gece kuşu kovalama / Çengi çember / Misk-i amber / Falakada bülbül / Çıkana da sümbül” tekerlemesi söylenerek yapılır. Ebeler tespit edildikten sonra iki takım aralarında belirli bir mesafeyi koruyarak kendi bostan tarlalarını oluştururlar. Her oyuncu için üç bostandan oluşan tarlalarda her iki takım için eşit sayıda bostan oluşturulur. Örneğin beşer oyuncudan oluşan iki takım için on beşer bostanlık iki tarla yapılması gerekir. Oyunda amaç her takımın kendi tarlalarındaki bostanları koruyup karşı takımın bostanlarını bozmaktır. Her oyuncunun en fazla üç bostan bozma hakkı bulunur. Takımların ebeleri ellerine top alarak kendi tarlalarının başında korumaya geçer. İki takım da aynı anda oyuna başlar ve tarla bozuluncaya kadar devam eder. İlk olarak karşı tarafın tarlasındaki bostanların tümünü bozan takım oyunu kazanmış sayılır.
Bostan Oyununun aktarılan ikinci oynanış biçiminde tekerleme yer almamaktadır (Gürbüz, 2017: 252). Oyuncular güneş alan bir bahçenin duvarında koni şeklinde bir toprak yığını oluşturur. Yığılmış toprağın tam tepe noktasından aşağı doğru bir çukur açılır. Açılan çukurun içine taşınarak getirilen su dökülür ve suyun çekmesi beklenir. Su çektikten sonra çanak şeklini alan topraklar duvar kenarında dizilir. Bostan adı verilen bu çanakların başında bir oyuncu beklerken diğer oyuncular taşıdıkları sularla bostanları bozmadan sularlar. Oyun bu şekilde devam edip bittiğindeyse oyuncular yaptıkları bostanları birlikte bozarak eğlenirler.
Bostan Oyunu çocuk ve ergenlerde eğitim ve gelişimin desteklenmesi amacıyla kullanılabilir. Bir araştırmaya göre bu oyun, ilkokul ve ortaokul dört ila yedinci sınıf öğrencilerinde Sosyal Bilgiler dersi öğretim programında yer alan Türkçe’yi doğru güzel ve etkili kullanma becerisinin geliştirilmesinde kullanılabilecek oyunlardan birisi olarak sıralanmıştır (Çelik, 2020: 419).
KAYNAKLAR
Çelik, Ayşegül. (2020). “Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Becerilerin Öğretiminde Kullanılabilecek Geleneksel Çocuk Oyunlarının İncelenmesi”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. 9(1): 413-424.
Gürbüz, Duru Özden. (2017). Yapısal ve İşlevsel Açıdan Afyonkarahisar Çocuk Oyunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Oğuz, M. Öcal; Ersoy, Petek. (2007). Türkiye’de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları. Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER. 2. Baskı.
Savcı, Esra Bilge. (2022). Çocuk oyunları. Maarif Ansiklopedisi içinde. https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/cocuk-oyunlari
MADDE YAZARI
Doç. Dr. Asil Özdoğru
ISBN
978-625-99966-0-8