Çetenari OyunuÇevir

Tarihsel süreç içerisinde ve belli dönemlerde yoğun fetih hareketlerinde bulunmuş olan Türk milleti için savaş ve özellikle savaş stratejisi önemli olmuştur. Bu durum, zaman zaman, çocuk oyun ve oyuncaklarına da yansımıştır. Çetenari, savaş ve savaş unsurlarının yer aldığı çocuk oyunlarından biri olup (Çolak, 2015: 94) oyunun tarihsel gelişiminde fetih hareketlerinin etkili olduğunu ifade etmek mümkündür. Bu bağlamda çetenari kelimesinin etimolojisi hakkında bir bilgiye erişilememekle birlikte Çetenari Oyununun erkek çocuklar tarafından sopalarla oynanması, oyunda savaş temalarından esinlenildiği fikrini güçlendirmektedir.

Oyunda, oyuncuların oynadığı yaklaşık bir metre uzunluğunda altı (6) adet sopa ile çukurun içine konulan yaklaşık 40 cm uzunlukta bir sopa yer almaktadır. Dolayısıyla oyunda altı (6) adet uzun ve bir (1) adet kısa olmak üzere sopalar ile bir adet yere kazılan çukur yer almaktadır.

Çetenari Oyunu hakkında bu isimle sadece Adana çocuk oyunları arasında yer aldığı tespit edilmiştir. Adana’dan derlenen varyantta oyun, açık alanda oynanmakta olup zaman olarak gündüz vakitleri ve yaz mevsimi tercih edilmiştir (Çolak, 2015: 132). Çetenari’de belirli bir yaş sınırlaması olmayıp oyun, sopaları tutabilecek erişkinlikteki erkek çocuklar tarafından oynanmaktadır. Oyundaki kişi sayısı altı (6) olup oyun, 3’er kişilik iki grup halinde oynanmıştır (Çolak, 2015: 132).

İlk olarak üçer kişiden oluşan iki takım oluşturulur. Her bir oyuncunun kullanabilmesi için uç kısmı yumru olan yaklaşık bir (1) metre uzunluğunda birer sopa hazırlanır. Ardından yere, yaklaşık bir metre çapında ve 15-20 cm derinliğinde bir çukur açılır. Bu çukurun içine iki ucu yassı olarak yontulmuş olan ve oyuncu sopalarından kısa olacak şekilde hazırlanan yaklaşık 40 cm uzunluğunda bir sopa konulur (Çolak, 2015: 132). Bu oyunda ebe yer almakta olup bekçi rolünü üstlenmektedir. Oyunda, temel olarak, daha önce açılan çukura rakip oyuncuların attığı sopaların girmesi engellenmeye çalışılır (Çolak, 2015: 54).

Oyunun yaygın oynanışı şu şekildedir: Altı (6) kişi ile oynanan oyunda oyuncular, üçer kişilik iki takıma ayrılır. Her oyuncunun elinde uç kısmı yumru olan yaklaşık bir metrelik birer sopa olur. Oyun, kura çekilerek başlar. Seçilen grup ile diğer grup arasında başlanan oyunda diğer gruptan bir oyuncu, kuyuyu savunmak için bekçi olarak seçilir. Oyunda, önceden yere açılan çukurun içinde iki ucu yassı olarak yontulmuş bir sopa vardır. Oyundaki amaç, kuyu içindeki bu sopayı kuyudan dışarı çıkarmak ve kuyu dışına çıkan sopayı olabildiğince uzağa fırlatmaktır. Bu aşamada oyuncu, kuyu dışına çıkarılan sopanın ucuna elindeki sopayla vurduğunda sopanın havaya kalkmasını sağlayarak onu uzaklaştırmalıdır. Bu tek vuruşluk hamle ile yerdeki sopa uzaklaştırılmaz ise bekçi rolündeki oyuncu/ebe, yerdeki sopayı alarak çukurun içine geri diker. Böyle bir durum olduğunda gruplar yer değiştirir ve oyun oynanmaya devam edilir (Çolak, 2015: 132). Oyunun kazanan ve kaybedeni çukurun içindeki sopayı tek vuruşluk hamlede uzaklaştırıp uzaklaştırmamaya bağlıdır. Eğer, yerdeki sopa uzaklaştırılmaz ise sopayı uzaklaştıramayan oyuncu grubundaki ebe, çukurun başına geçerek bekçi rolünü üstlenir. Adana’da bir dönem oynandığı tespit edilen Çetenari’nin Anadolu’da yaygın olarak icra edilmiş olduğunu söylemek mümkün değildir. Örneğin, Adana’nın Tufanbeyli ilçesinde Çetenari oyununun 1960’lı yıllardan sonra oynanmadığı anlaşılmıştır (Çolak, 2015: 132).

Sopalarla oynanan çocuk oyunlardan biri olan Çetenari Oyunu, çocuklarda el ve göz koordinasyonunun yanı sıra bedenin duruşu ile sopalara vuruş hızını eşit bir şekilde dağıtarak motor becerilerin gelişimini destekleyen oyunlar arasındadır.

KAYNAKLAR

Çolak, Mehmet. (2015). Adana Geleneksel Çocuk Oyunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi.

MADDE YAZARI

Doç. Dr. Kübra Yıldız Altın

ISBN

978-625-99966-0-8

İletişim

Çetenari OyunuÇevir

KAYNAKLAR

MADDE YAZARI

ISBN