ÇiğitÇevir

Kayısı çekirdekleri ile oynanan oyun yaygın olarak Çiğit Oyunu adıyla bilinmektedir.

Çiğit, Çorum ve çevresinde kayısı çekirdeğine verilen isimdir (Ozulu, 2013: 36). Ayrıca Derleme Sözlüğü’nde “çiğit” (cığıt, cigit, çiğit, çivit, ciyirt, çeğirdek, çığıt, çiğit, çiğid, çiğirdek, çiğirt, çiit) için “çekirdek” karşılığı verilmiştir. Sivas ve çevresinde ise “çiğit” için “kuru fasulye” karşılığının kullanıldığı tespit edilmiştir (DS, 1993: 1209-1210).

Çiğit Oyununun tarihi gelişimi hakkında ayrıntılı bilgi bulunmamakla birlikte oyunun çıkışında atık yönetiminin etkili olduğunu söylemek mümkündür. Başka bir ifadeyle, konar göçer kültürde kullanılan her bir ürünün başka bir alanda işlevsel kullanımı düşüncesi – aşık oyunu gibi – bu oyunun ortaya çıkışında etkili olma ihtimali vardır. Çiğit Oyununun temel oyun aracı kayısı çekirdeği ve yere kazılan bir adet çukurdur. Oyun, açık alanda icra edilmekte olup gündüz vakitlerinde ve yaz mevsiminde oynanmaktadır. Kız ve erkekler tarafından oynanan oyunda kişi sayısının sınırı yoktur. Kayısı çekirdeklerinin açılan çukura sokulmaya çalışıldığı oyunda her bir oyuncu bireysel olarak mücadele eder.

Çiğit Oyununun temel oyun aracı kayısı çekirdeğidir. Oyunun hazırlık aşamasında ilk olarak kayısı çekirdekleri kurutulur. Ardından düz bir yere, çoğunlukla duvar dibine, yörede emen denilen bir avuç büyüklüğünde çukur açılarak oyun yeri hazırlanmış olur (Ozulu, 2013: 37). Kayısı çekirdekleri ve çukurdan oluşan oyunda temel amaç, önceden kararlaştırılan sayıda çekirdeğin belirlenen mesafeden çukura başarılı bir şekilde atılmasıdır. Atışta en önemli nokta, çok sayıda çekirdeğin çukura isabet etmesini sağlamaktır. Oyuncular arasında en çok sayıda çekirdeği çukura atan oyuncu, bu çukurun dışında kalmış olan diğer çekirdekleri parmak ucu darbesiyle üç defa vurarak çukura sokmaya çalışır. Üç defada/hakta çekirdeği çukura isabet ettiremeyen bir oyuncu, oyun hakkını diğer oyuncuya bırakır. Bu şekilde her oyuncunun denediği vuruşlarda en son çekirdeği çukura sokan oyuncu, bütün çekirdeklerin sahibi ve oyunun galibi olur (Baş, 2020: 144; Ozulu, 2013: 37).

Çorum’da Çiğit Oyunu ile benzer bir ad taşıyan Çiğit Düdük vardır. Bu düdük de kayısı çekirdeğinden yapılmakta olup yapım maddesiyle uyumlu bir biçimde bu yöresel adı almıştır. Kayısı çekirdeklerinden düdük yapmak zahmetlidir. Bu bakımdan Çiğit Düdük, başlangıçta yetişkinler tarafından yapılır ve sonradan çocuklara öğretilir. Kayısı çekirdeğinden düdük yapımını öğrenen çocuklar, bu oyun aletini kendileri yapabilirler. Oyun bu bağlamda çocukların el becerilerinin gelişmesinde kazanım sağlamaktadır (Baş, 2020: 141; Ozulu, 2013: 36).

Oyunun sonunda kazanan ve kaybedenin belirlenmesi, çukura başarılı bir şekilde sokulan çekirdeklere bağlıdır. Kayısı çekirdeklerinin hazırlanan çukura isabet ettirilmesini amaçlayan oyunda belirlenen sayıdaki tüm çekirdekleri çukura başarılı bir şekilde sokan oyuncu tüm çekirdeklerin sahibi ve oyunun galibi olur.

Literatür taramasında oyunun sadece Çorum’da oynanan varyantı tespit edilmiştir. Bu bakımdan Anadolu’da yaygın olarak oynanmış bir oyun olduğunu söylemek mümkün değildir. Kayısı çekirdekleri ile oynanan çocuk oyunlarından olan Çiğit Oyunu, çocuklarda el ve göz koordinasyonunun yanı sıra bedenin duruşu ile çekirdeğe vuruş hızını eşit bir şekilde dağıtarak motor becerilerin gelişimini destekleyen oyunlar arasındadır.

KAYNAKLAR

Baş, Ercan. (2020). “Müzik Enstrümanı Yapma “Düdük Çıkartmak ve Çiğit Düdük ya da Çiğit Oyunu” (Çorum İli Kültür Örneği)”. Halk Kültüründe Oyun Müzik Dans Sempozyumu (17-19 Ekim 2019) Bildiriler içinde (ss. 137-147). İstanbul: Motif Vakfı Yayınları.

Derleme Sözlüğü. (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü III (C-Ç). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Ozulu, Abdulkadir. (2013). Çorum’da Oyun Eğlence Folklorumuzdan Örnekler. Çorum: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.

MADDE YAZARI

Doç. Dr. Kübra Yıldız Altın

ISBN

978-625-99966-0-8

İletişim

ÇiğitÇevir

KAYNAKLAR

MADDE YAZARI

ISBN