Ellem BüllemÇevir

Ellem büllem oyunu, Metin And'ın (2012: 288) diğer gruplara dahil edemediği çocuk oyunlarının “çeşitli oyunlar” başlığı altında değerlendirilmektedir. Çoğunlukla bir tekerleme ile oyuncuların elendiği oyun, Isparta’da “ellem bellem” ve Muğla’da “ellem büllem” adlarıyla bilinmektedir.

Ellem büllem oyunu, adını icrası sırasında söylenen tekerlemeden yani sözlü formülünden almaktadır. Yaygın olarak “ellem büllem” ya da “ellem bellem” adlarıyla bilinen bu oyun, genellikle kış gecelerinde oynanan bir çocuk oyunudur. Oyunun icrası sırasında herhangi bir araç-gereç kullanılmamaktadır. Genellikle üç yaşından büyük kız ve erkek çocukları arasında evde oynandığı gibi açık mekânlarda da oynanabilmektedir. İcra öncesinde herhangi bir hazırlığı olmayan bu oyunun yaygın oynanış biçimi şu şekildedir:

Daire şeklinde oturan çocukların hepsi ayaklarını uzatır ve içlerinden biri (genellikle en büyük çocuk) ebe olarak seçilir ve şu tekerleme ile oyuna başlar:

- “Ellem büllem epelek sepelek, sarı kızın sarması, kara koyunun dolması, al bunu çek bunu” (Onur ve Güney, 2002: 29).

Oyunun bu bölümünde söylenen tekerleme bazı yörelerde farklı olarak şu şekilde söylenmektedir:

- “Ellem bellem berbat etti, sivrisinek kör mat etti, ne zaman gelir, yazın gelir, yazılası çizilesi, it burnundan, gan akası, tas tus, gara kedi, mırnav piş” (Yılmaz, 2013: 215).

Bu tekerlemeyi söyleyen ebe, elini ayaklar üzerinde gezdirerek sırasıyla her kelimede bir ayağa işaret eder. En son kelime hangi ayağa gelirse o ayak geri çekilir (Onur ve Güney, 2002: 29) ve ebe ile oyuncu arasında şu karşılıklı konuşma gerçekleşir:

- “Değirmen önüne vardın mı?

- Vardım!

- Benim eşeğimi gördün mü?

- Gördüm.

- Çullu muydu, çulsuz muydu?

- Çulluydu.

- Benim eşeğim çulsuzdu, bilemedin.

- Yolda tavuk gördün mü?

- Gördüm.

- Ak mıydı, kara mıydı?

- Aktı.

- Benim tavuğum karaydı, bilemedin.

- Eşeğime sıcak (ıscak) su mu içirdin soğuk su mu içirdin?

- Iscak (sıcak) su içirdim.

- Ah ah! Benim eşeğimin ciğerlerini yakmışsın” (Kazan ve Kazan Kırçık, 2006: 14).

Bu diyaloglarla, ebe zor durumda bırakılmaya çalışılır. Sona kalan oyuncu, ebenin ayağını tutarak; “Bak! Annen damda bulgur seriyor” der. Başını kaldırıp yukarı bakan ebenin ayağı kaldırılarak sırt üstü getirilmeye çalışılır (Kazan ve Kazan Kırçık, 2006: 15). Oyun, kimi yerlerde de sadece tekerleme ile ayak saymaya dayalıdır. Yani tekerlemenin son kelimesi kime denk gelirse o kişi oyundan çıkar (Namazcı, 2020: 93).

Anadolu’da; Isparta, Burdur ve Muğla gibi illerde bilinen ellem büllem oyunu, Kafkasya topluluklarından Karaçay Türkleri tarafından da bilinmektedir (Çalmaz ve Seçim, 2022: 29).

Ellem büllem oyunu; sözlü iletişim ve beden dili kullanabilme (Şarman, 2015: 61) gibi sosyal becerilerin yanı sıra harekete ve ezbere dayalı olduğu için, fiziksel ve bilişsel kazanımlara da sahiptir.

KAYNAKLAR

And, Metin. (2012). Oyun ve Bügü - Türk Kültüründe Oyun Kavramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Çalmaz, Gözde ve Seçim, Yılmaz. (2022). Kafkas Türkleri Mutfak Kültürü Üzerine Nitel Bir Araştırma. M. Güçlü (Dü.), 11th International Conference on Culture and Civilization içinde (s. 20-33). Mardin: Farabi Publications.

Kazan, Şevkiye ve Kazan Kırçık, Şengül. (2006). Dedemle Ninem de Çocuktu - Dünden Bugüne Burdur'da Oynanan Çocuk ve Genç Oyunları. Burdur: Burdur İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.

Namazcı, Merve. (2020). Türk Çocuk Edebiyatı Eserlerinde Üç Kuşakta Değişen Aile. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.

Onur, Bekir ve Güney, Neslihan. (2002). Türkiye'de Çocuk Oyunları: Derlemeler. Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.

Şarman, Aliye Selnur. (2015). Seferihisar Geleneksel Çocuk Oyunları ve Oyuncakları Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Yılmaz, Mehmet Fatih. (2013). Isparta Çocuk Oyunları. Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.

MADDE YAZARI

Tuğba Aydoğan

ISBN

978-625-99966-0-8

İletişim

Ellem BüllemÇevir

KAYNAKLAR

MADDE YAZARI

ISBN