İletişim
Writer

Dr. Öğr. Üyesi GÜLŞAH HALICI

Esnaf OyunuÇevir

Esnaf Oyunu’nun ilk defa ne zaman oynandığı ve tarihi geçmişinin kaçıncı yüzyıla dayandığı bilinmemektedir. Oyun adını konusundan almıştır. Oyun kış gecelerinde çocuklar ve delikanlılar tarafından oynanır. Çocuklar ebe olan çocuğun karşısına otururlar. Ebe “taş saklayarak” oyunda ilk yatacak çocuğu belirler. Taşın saklandığı eli bulamayan çocuk, ebenin dizine yatar. Ebe, bu çocuğun üstüne bir post veya halı örttükten sonra kulağına oyunda geçerli olacak meslekle ilgili bir alet ismi söyler. Ebe, “benim oğlum helvacıdır” diyerek elindeki turayı yerde yatanın sırtına vurup yanındaki çocuğa verir. Ebenin, yerde yatanın kulağına söylediği aleti söyleyen çocuk, yerde yatan çocuk ile yer değiştirir. Oyun aynı şekilde tekrarlanır (Caferoğlu’ndan aktaran Özdemir, 2006: 146). "Isparta Çocuk Oyunları" başlıklı yüksek lisans tezinde Esnaf oyununda parola sözcüğü, yere yatan oyuncunun seçmesi şarttır ve bundan bu oyuncu mutlaka önceden haberdar olmalıdır. Esnaf oyununda oyuncular, yerde yatan oyuncuya belirlenen zanaata ait bir alet ismi söyleyerek turayla vururlar. Önceden belirlenen parolayı söyleyen oyuncu yerde yatan oyuncuyla yer değiştirir ifadesi yer alır (Yılmaz, 2013: 119-136). "Gaziantep Çocuk Oyunları Üzerine Halk Bilimsel Bir İnceleme" başlıklı yüksek lisans tezinde Esnaf oyunu şöyle verilmiştir: Yaşları 8-14 arasındaki erkek çocukların oynadıkları bir oyundur. Oyun alanı açık veya kapalı alan olabilir. Oyunculardan arasından yaşça en büyük olan veya sayışmaca yoluyla bir ebe yani usta belirlenir. Oyunun kurgulanmasını ve kurallarına göre oynanmasını sağlayan, bazen yaşça biraz büyük, zihinsel ve fiziksel olarak daha gelişmiş olan, oyunu iyi bilen deneyimli oyunculardan seçilir. Usta hem oyunun yöneticisi hem de ebesidir. Diğer oyuncular bu ustanın yanında yetişmiş kalfalardır. Usta bir meslek söyler ve bu meslek ile ilgili kalfalarına sorular sorar. Soruyu bilen kalfalar ebe olur. Soruyu hiç bir kalfa bilemezse ebe hepsine ceza verir. Soruyu bilen ebe olur, bilemeyenlere ebe çeşitli cezalar verir (Tokuz, 2011: 244). "Kastamonu Folkloru 2" adlı eserde de Esnaf oyunu şöyledir: Sekiz oyuncu bir tarafa geçerek yan yana dizilirler. Ayakta dizili bu sekiz kişi ustadandır. Diğer sekiz kişi ise aynı vaziyette diğer grubun karşısına dururlar. Bunlar acemiler ya da çıraklardır. Gerek ustaların gerekse çırakların duruş biçimleri ise sağ ayaklar önde, eller ise arkadan birbirine bağlanmıştır. Acemiler; sol ellerini ustalarına doğru uzatarak;

- Demirciler demiri neyle döğerler. Neyle döğerler? diye iki defa tekrarlayarak sorarlar. Ustalar bu soru üzerine demir döver, çekiç sallar gibi vaziyet alıp;

- Şöyle döğerler, böyle döğerler sözlerini iki defa tekrarlarlar. Acemilerin;

- Şöyle mi? diyerek yaptıkları gösteriye karşılık;

- Şöyle diye taklit ederek gösterirler. Usta ve acemilerle yapılan bu gösteri veya orta oyunu daha da değişik şekilde ve başka meslekler için de uygulanabilir. Karşılıklı hareketlerde birlik sağlanıp anlaşma olduktan sonra hep bir ağızdan;

- Doğruyu söyle, doğruyu söyle diyerek koro yapılır (Erdoğdu, 2008: 290-291).

Esnaf oyunu birçok geleneksel çocuk oyunu gibi çocukların sosyalleşmesini sağlamaktadır. Oyunda kullanılan parola sözcük sayesinde çeşitli zanaatlara ilişkin kelime dağarcığı gelişmekte ve oyun aracılığıyla usta-çırak ilişkisi geleneğine ilişkin bir farkındalık oluşmaktadır. Ayrıca oyunun bazı yörelerdeki oynanış biçiminde sayışmacalara başvurulması dilsel gelişimi de desteklemektedir.

KAYNAKLAR

Erdoğdu, Ata (2008). Kastamonu Folkloru 2 : Kastamonu: Sözcü Gazetesi Yayını.

Özdemir, Nebi. (2006). Türk Çocuk Oyunları. Cilt II. Ankara: Akçağ Yayınları.

Tokuz, Gonca. (2011). Gaziantep Çocuk Oyunları Üzerine Halk Bilimsel Bir İnceleme. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

Yılmaz, Fatih Mehmet. (2013). Isparta Çocuk Oyunları. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

MADDE YAZARI

Dr. Öğr. Üyesi GÜLŞAH HALICI

ISBN

978-625-99966-0-8