İletişim

encyclopedia@worldethnosport.org

Writer

Araş. Gör. Yağmur Demirel

GoncaÇevir

Gonca Oyunu, Erzincan ilinin Kemah ilçesinde oynanan geleneksel çocuk oyunlarından biridir. Oyun ‘’Gonce’’ adıyla da bilinir (Demir, 2022: 47). Oyunun ilk olarak ne zaman oynanmaya başlandığı bilinmemektedir.

Erkek çocuklar tarafından oynanan Gonca Oyunu, en az üç kişiyle gündüz ve açık alanda oynanmaktadır (Özdemir, 1997: 710). Oyunda, oyuncu sayısı kadar düz ve sağlam değneklere (sopalara) ayrıca biri orta büyüklüğe sahip yuvarlak biri de ondan daha küçük iki taşa ihtiyaç vardır (Demir, 2022: 47). Gonca oyunu ebe seçimiyle başlar. Genellikle oyuncular bir çember oluşturup tek ellerini ortaya uzatır ve "aramızda yardım çık" diyerek ellerini sallarlar (Demir, 2022: 42). Bu ebe seçimi ‘’çömelek’’ adlı oyunla benzerlik gösterir. Burada oyuncular, aynı anda ellerini avuç içleri yere ya da havaya bakacak şekilde uzatırlar (Erdal ve Erdal, 2003: 40). Elini farklı bir şekilde uzatan oyuncu, ebelikten kurtulur ve en son kalan oyuncu ebe olur (Demir, 2022: 42). Oyunun başlaması için büyük yuvarlak bir taş ve onun hemen üzerinde yerleştirilecek daha küçük bir taş seçilerek oyun alanının ortasına yerleştirilir. Taşların 6-7 metre kadar uzağına paralel bir çizgi çizilir ve ebe bu çizginin önünde yer alır (Demir, 2022: 42). Oyuncular, ellerindeki değnekleri sırayla fırlatarak taşları düşürmeye çalışırlar. Taşı deviren oyuncu, taşı yerine koyar ve tekrar oyuna devam eder. Ebenin görevi, değneğini kullanarak taşları yerleştirirken oyunculara dokunmaktır. Ebenin dokunduğu oyuncu, bir sonraki oyunda ebe olur (Özdemir, 1997: 710).

Oyunun başka bir versiyonunda ise oyuncular, sırayla ellerindeki sopaları fırlatarak üstteki küçük taşı düşürmeye çalışırlar. Eğer bir oyuncu küçük taşı sopasıyla düşürürse, ebe hızla taşı yerine koymaya çalışır. Bu sırada diğer oyuncular, sopalarını yerden alıp çizginin arkasına kaçmaya çalışır. Eğer ebe taşı yerine koymadan bir oyuncuya dokunabilirse, o kişi yeni ebe olur. Ancak, sopasını yerden kaldırmayan oyunculara ebe dokunamaz. Sopasını yerden kaldıran oyuncu, çizgiye ulaşana kadar ebe tarafından yakalanabilir (Demir, 2022: 42). Eğer oyuncular küçük taşı düşüremezse, birlikte hareket ederek ebeye yakalanmadan sopalarını almaya çalışırlar. Oyun, ebe bir oyuncuyu yakalayıp ebelikten kurtuluncaya veya oyuncular küçük taşı tekrar düşürünceye kadar bu şekilde devam eder. Her ebe değişiminde oyun aynı şekilde yeniden başlar (Demir, 2022: 42).

Gonca Oyunu çocukların, el-göz koordinasyonunu, motor becerilerini, denge ve çevikliğini geliştirmeye yardımcı olur.

KAYNAKLAR

Demir, Necati. (2022). Geleneksel Türk Çocuk Oyunları (Cilt 5). Ankara: Altınordu Yayınları. 

Erdal, Kelime ve Erdal, Gültekin. (2003). Çocuk Oyunlarında Yaratıcılık. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 17(1). 37-46.

Özdemir, Nebi. (1997). Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Çocuk Oyunlarının Halkbilimi Açısından İncelenmesi. [Yayımlanmış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

MADDE YAZARI

Araş. Gör. Yağmur Demirel

ISBN

978-625-99966-0-8

BESbswy