Halat Çekme OyunuÇevir
Halat çekme oyunu ismini oyunun hareketinden ve oyunda kullanılan halattan almaktadır. Oyunun diğer adları arasında “ip çekme, kendir çekmece, ip germece, ip çekmece, canlı halat” (Çağlayan 2015: 74; Karğın, 2018: 91; Onur ve Güney, 2002: 354) yer almaktadır.
Kız ve erkek oyuncuların ayrı veya birlikte oynayabildikleri, oyuncu sayısında sınırlama bulunmasa da yazılı kaynaklarda “genellikle 10-12 kişi arasında oynanan” (Tokuz, 2011: 146; Arslan Erdem, 2019: 79; Çağlayan 2015: 74-75; Çolak, 2015: 162) ancak oyunda grupların eşit sayıda olması gereken bir oyundur. Gürbüz’e göre oyun, genelde baharda pikniğe gidilen zamanlarda, Hıdırellez şenliklerinde ailelerin çocuklarıyla beraber eğlenmek için oynadığı oyunlardan biridir (2017: 376). Günümüzde halat çekme oyunu genellikle yaz mevsiminde ve açık alanlarda, en az iki kişiyle oynanan bir oyun olmakla birlikte yılın herhangi bir zamanında ve çok daha fazla bir oyuncu sayısıyla oynanmaya el verişlidir.
Oyun icra edildiği bölgeye göre birkaç farklılık göstermektedir. Arslan Erdem’e göre, oyuna katılan oyuncular attım battım vb. bir tekerleme veya sayışmaca ile iki gruba ayrılır. Oyunda bir hakem de bulunmalıdır. Oyun aynı anda iki grup oyuncularının hareketiyle başlar. Yere bir çizgi çekilir. Takımlar eşit sayıda kişiden oluşmalıdır. Her bir grubun liderinin arkasında tüm oyuncular sıralanıp belirli aralıklarla halatı tutar; temel amaç rakip takımı çekerek çizginin üzerinden geçirmektir (2019: 80). Tokuz’a göre ise oyuna başlarken iki lider seçilir ve liderler sayışmaca ile gruplarını oluştururlar. Gruplar oluşturulduktan sonra oyun alanın ortasına bir çizgi çizilir. Oyuncular çizgiden bir adım geride dururlar. Oyuncular kendi liderlerinin arkasına sıralanır. Sıkıca birbirlerinin belinden tutarlar. Takımların başındaki oyuncular da ipin birer ucundan yakalarlar. Bütün güçleri ile birbirlerini kendi taraflarına doğru çekerler. Karşı tarafı çizgiden geçirerek kendi taraflarına çeken takım kazanır (2011: 147). Onur ve Güney oyunun farklı bir oynanma şeklini şöyle anlatır: Halat çekmenin canlı halat olarak adlandırılan biçiminde güçleri eşit iki takım oluşturulup iki de başkan seçilir. Diğer oyuncular başkanlarının beline sıkıca sarılırlar. Ortaya bir çizgi çizilir. Bu çizginin üzerine iki başkan da birer ayağını koyar ve birbirinin ellerini tutarlar. Tek elle birbirine tutunan bu baş oyuncuları arkadan arkadaşları olanca güçleriyle çekerler. Amaç birbirlerini çizginin kendi taraflarına çekebilmektir. Bu arada elleri kayıpta ayrılan baş oyuncular bu arkadan şiddetli çekmeye dayanamayıp hepsi birden yere yuvarlanırlar. Yere yuvarlanan takımla “çürük elma” diye alay edilir. Oyun bir takımın diğer takımın tümünü kendi tarafına çekebilmesine, çizgiyi geçirebilmesine dek sürer (2002: 354-355). Oyunda belli bir süre bulunmamakla birlikte oyun yenişinceye kadar devam eder. Oyunda gruplar arasında daha önceden belirlenen ceza veya ödül verilebilmektedir.
Oyun aynı zamanda Türkiye’de “Halat Çekme Federasyonu” adı altında profesyonel şekilde bir spor olarak icra edilmektedir. Federasyon, bu sporu Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nin tanıdığı bir spor dalı olarak tanımlamakta ve halat çekme müsabaka kurallarını sayfasında (URL-1) paylaşmaktadır. Günümüzde ise olimpiyatlarda yer almamaktadır.
Oyun, 2015 yılında "Çekme Ritüelleri ve Oyunları" adıyla Kamboçya, Filipinler, Kore Cumhuriyeti ve Vietnam'ın UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi'ne kaydedilmiştir (URL-2).
Oyun grup arkadaşları arasında koordinasyonu ve fiziksel gücü gerektirdiğinden, koordinasyon, grup uyumu ve kas gelişimini/güç artırımını olumlu yönde etkilemektedir. Ayrıca oyuna başlarken kullanılan sayışmaca ve tekerlemelerin oyuncuların dil gelişimine katkı sağladığını söyleyebiliriz.
KAYNAKLAR
Arslan Erdem, Nihan. (2019). Artvin’de Çocuk Oyunları (Derleme, İnceleme, Tasnif). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Artvin: Artvin Çoruh Üniversitesi.
Çağlayan, Emre. (2015). Üsküp Türklerinde Çocuk Oyunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.
Çolak, Mehmet. (2015). Adana Geleneksel Çocuk Oyunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Niğde Üniversitesi.
Gürbüz, Duru Özden. (2017). Yapısal ve İşlevsel Açıdan Afyonkarahisar Çocuk Oyunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Karğın, Dilek. (2018). Şanlıurfa İli ve Çevresi Çocuk Oyunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ardahan: Ardahan Üniversitesi.
Onur, Bekir; Güney, Neslihan. (2002). Türkiye'de Çocuk Oyunları: Derlemeler. Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
Tokuz, Gonca. (2011). Gaziantep Çocuk Oyunları Üzerine Halk Bilimsel Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
URL-1: Halat Çekme Federasyonu. https://halatcekme.org.tr/index.html (Erişim Tarihi: 01.04.2022)
URL-2: https://ich.unesco.org/en/RL/tugging-rituals-and-games-01080 (Erişim Tarihi: 19. 08. 2022).
MADDE YAZARI
Araş. Gör. Kadirhan Özdemir
ISBN
978-625-99966-0-8