Kabak ArabasıÇevir
Geleneksel çocuk oyunları, genellikle bir kültürün ya da bölgenin nesiller boyunca aktarılan yöreye özgü oyun türüdür. Bu tür oyunlarda; basit, erişilebilir materyaller kullanılarak çocukların sportif etkinliklere katılması amaç edinilir (Karademir, 2023: 186). Oyunların en büyük avantajı, herhangi bir ekipmana ihtiyaç duyulmaması veya günlük hayatta kolay ulaşılabilen ekipmanlarla oyunun sürdürülebilmesidir. Bu kapsamda geçmişte yapılan ve yıllar boyunca kullanılan oyuncaklar incelendiğinde; oyuncakların yapımında taş, bez, çorap, yün ya da orlon, ahşap, çam çubuğu, mısır koçanı, kabak, havuç gibi malzemelerin kullanıldığı görülmektedir (Konaklı, 1993: 35). Sözü edilen materyallerle oynanan oyunlardan birisi de Kayseri dolaylarında görülen kabak arabası oyunudur. Kayıtlarda ise oyunun Kayseri, Develi, Gümüşören köyünde oynandığı açıkça belirtilmektedir.
Alan yazında kabak arabası oyuncağına (dört tekerlekli araba) ve oyununa ilişkin veriler dikkat çekmektedir (Çelik, 2020: 418; Kalaycı Durdu, 2015: 49; Oğuz ve Ersoy, 2007: 127; Yağmur ve Çapar, 2023: 181). Dolayısıyla kabak, hem bir ekipmanın oluşturulmasına kaynaklık etmiş ve oyuncak olarak kullanılmış hem de materyal kullanımı nedeniyle bir oyunun adı olarak nitelendirilmiştir.
Kabak arabası oyunu için önce oyuncağın elde edilmesi amacıyla kabağın ortasından mil geçirilerek bir delik açılır. Sonra ikişer adet tahta pullara yuvarlak bir şekil verilerek zımparalanır. Tahta parçaları kesilerek kol tahtaları elde edilir ve şekil verilerek kabak arabasının kol bölümleri oluşturulur. Oluşturulan kol tahtalarının pul ile denk gelecek bölümlerine şekil verilir. Daha sonra zımpara işlemi tamamlanır ve mil delikleri açılır. Mil delikleri açıldıktan sonra mil, puldan geçirilir ve oluşturulan kol tahtalarından mil deliklerine yapıştırıcı sürülür. Böylece miller kabağın ortasından geçirilir ve kol tahtaları da pulun üstüne takılır. En son ise kol tahtaları mil üzerine (çivi yardımıyla çakılarak ya da farklı bir metodla) sabitlenir. Nihayetinde birer adet kabak, tahta mil, ikişer adet tahta pul ve kol tahtası ile kabak arabası oyuncağı elde edilir (Oğuz ve Ersoy, 2007: 127).
Kabak arabası oyuncağı ve en az dört oyuncu ile oynanan kabak arabası oyunu, genellikle erkekler tarafından oynanan bir yarış oyunudur. Oyuna başlanırken, öncelikle oyuncular gruplara ayrılır. Oyunda grupların belirlenebilmesi için iki farklı yöntem ele alınır. Birincisi kum saklama; ikincisi ise yazı tura yöntemidir. Aslında henüz oyuna başlamadan, grup seçiminde dahi farklı bir oyun ortaya çıkar. Kum saklama yöntemiyle grup oluşturmada; bir oyuncu avuç içerisine kumu saklar ve elini arkasına götürerek bekler. İki oyuncu, avucunda kum olan oyuncunun karşısına geçer. Avucunda kum olan oyuncu, ellerini kapalı şekilde iki oyuncuya doğru uzatır. Kumun, oyuncunun hangi elinde olduğunu bilen oyuncu, grup arkadaşını seçme hakkı kazanır. Yazı tura yöntemiyle grup oluşturmada ise bir bozuk para yardımıyla yazı ve tura atılır. Yazı ya da turayı bilen oyuncu grubunu oluşturur. Gruplar oluşturulduktan sonra oyuna geçilir. Yarış biçiminde oynanan kabak arabası oyununda, araba sürülerek oyuna başlanır ve hedefe ilk hangi oyuncu ulaşırsa, o grup birinci olur. Oyunda yenen yani oyunu kazanan grup, iki türlü ödül kazanır. Bunlardan ilki, oyun öncesinde her oyuncudan eşit miktarda toplanan parayla alınan bisküvi, leblebi veya akide şekerlerinin kazanılmasıdır. İkincisi de yine oyun öncesinde her oyuncunun getirdiği yumurtaların kazanılmasıdır. Aynı şekilde oyunda yenilen yani oyunu kaybeden gruba da iki türlü ceza verilir. Bunlar; yenilen grubun kabak arabasının kırılması ya da grup üyelerinden hayvan seslerinin çıkartılmasının istenmesidir (Oğuz ve Ersoy, 2007: 127).
Nitekim çocukluğun büyüsü olarak addedilen geleneksel oyunların, çocuklarının deneyim sağlamaları ve anılarını biçimlendirmeleri noktasında önemli bir rol oynadığı aşikârdır (Karademir, 2023). Kabak arabası oyunu da, fiziksel gelişimin yanı sıra iletişim becerilerinin gelişmesinde (konuşma, dinleme ve ortak hareket edebilme) önemli rol oynamaktadır (Çelik, 2020: 418). Bir diğer yandan oyunda oyuncağın oyuncular tarafından iş birliğiyle yapılması sayesinde çocukların motor becerilerinin gelişimine de katkı sunduğu ifade edilebilir.
KAYNAKLAR
Çelik, Ayşegül. (2020). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan becerilerin öğretiminde kullanılabilecek geleneksel çocuk oyunlarının incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(1), 413-424.
Kalaycı Durdu, Bircan. (2015). Muğla’da Geleneksel Çocuk Oyuncakları. Folklor/Edebiyat, 21(81), 47-53.
Karademir, Abdulhamit. (2023). Oyunların yankıları (geleneksel oyunlar). Akay, Recai ve Başkurt, Abdurrahman. (Ed.), Çocuk Resimlerinin Analizi içinde (s. 185-213). İstanbul: EfeAkademi Yayınları.
Konaklı, Nurettin. (1993). Geleneksel Türk Oyuncakları. 9. Ya-Pa Okul Öncesi Eğitim ve Yaygınlaştırılması Semineri, Ankara.
Oğuz, Mehmet Öcal ve Ersoy, Petek. (2007). Türkiye’de 2004 yılında yaşayan geleneksel çocuk oyunları (Geliştirilmiş 2. baskı). Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi (THBMER).
Yağmur, Önder ve Çapar, Seher. (2023). Sanat ve sanatçı bağlamında çocukluk ve oyun. Şengünalp, Caner ve Daşkesen, Halil. (Ed.), Disiplinlerarası Sanat Pratikleri içinde (s. 169-186). Ankara: Detay Yayıncılık.
MADDE YAZARI
Dr. Öğr. Üyesi Didem Gülçin Kaya
ISBN
978-625-99966-0-8