Kale BastıÇevir
Kale Bastı Oyunu, Türkiye’nin birçok bölgesinde oynanan geleneksel oyunlardan biridir. Daha çok Bursa, Tekirdağ, Balıkesir, Ankara, Van ve Bitlis yörelerinde oynandığı bilinmektedir (Demir, 2022: 43-45). Kalebastı oyununun ilk olarak ne zaman oynanmaya başladığı bilinmemektedir.
Kalebastı Oyunu adını, oyundaki korunması gereken kalenin karşı takımın oyuncularının hücuma geçmesi sonucunda kaleye dokunan kişinin "Kale Bastı" şeklinde bağırmasından aldığı düşünülmektedir. Oyunun adı oynandığı yöreye göre farklılık göstermektedir. Bitlis yöresinde "Kale Basma" (Özdemir, 1997: 700), Balıkesir yöresinde "Kale Baskını" (Demir, 2022: 43-45), Tekirdağ yöresinde ise "Kale Kapmaca" gibi isimler alır (Tekirdağ İl Milli Eğitim Müdürlüğü, 2020: 37).
Kale Bastı Oyunu, açık alanlarda (bahçe, park, sokak ve kır gibi) dört mevsim oynanabilen bir oyundur. Bu oyunda, kaleleri belirlemek için genellikle bahçe ve park duvarları, direkler ya da sokak lambaları gibi mevcut çevresel unsurlar kullanılır. Bunun dışında ek bir malzeme gereksinimi yoktur. Oyun, en az üçer kişiden oluşan, eşit sayıda oyuncuları bulunan iki takım arasında oynanır. Kız ve erkek oyuncuların birlikte oynayabildiği bu oyun, herhangi bir süre sınırına bağlı kalmadan, oyuncular istediği sürece devam eder (Elbas, 2014: 164).
Oyunun başlangıcında, oyuncular kura veya sayışma yöntemiyle iki takıma ayrılır. Kale olarak bir nesne (örneğin bir ağaç, kapı, direk, duvar ya da sokak lambası) seçilir. Belirlenen kalenin sahibi olan takım, bu kaleyi korumak için bir oyuncuyu "bekçi" olarak görevlendirir. Diğer takımın oyuncuları ise kale sahibi takımın oyuncularına yakalanmadan kaleye dokunmaya çalışır. Kaleye dokunmayı başaran oyuncu, "kale bastı" diye bağırarak takımına zafer kazandırır. Bu durumda, kazanan takım kale koruyucusu olur ve diğer takımla yer değiştirir; oyun böylece yeniden başlar. Eğer kaleye dokunmadan önce kaçan takımın tüm oyuncuları kaleyi koruyan oyuncular tarafından yakalanırsa, takımlar yer değiştirmeksizin oyun bir kez daha başlatılır (Elbas, 2014: 164).
Oyunun Bitlis yöresinde farklı bir versiyonuna rastlanmaktadır. Bu versiyonda oyun, kış aylarında oynanır ve evlerin üzerinden temizlenen karların bir araya getirilmesiyle oluşan kar tepeciklerinde gerçekleştirilir. Çocuklar, eşit sayıda oyuncudan oluşan iki takıma ayrılır. Takımlardan biri kar tepesinin üzerine çıkar ve orayı savunmaya çalışır. Diğer takım ise tepenin üzerinde bulunan oyuncuları ellerinden tutup aşağıya çekmeye çalışır. Oyun, tepedeki tüm oyuncuların yere indirilmesiyle tamamlanır. Bir sonraki turda takımlar yer değiştirir. Kar tepesinin üzerinde en uzun süre kalan takım galip sayılır. Kaybeden takım ise kazanan takımın belirlediği cezaları yerine getirmek zorundadır (Özdemir, 1997: 700).
Tekirdağ yöresinde de farklı bir versiyonu bulunmaktadır. Bu versiyonda takımlar oluştuktan sonra kendilerine bir kale belirlerler. Kaleler genellikle 30-40 metre mesafede konumlandırılır ve duvar köşeleri, elektrik direkleri veya ağaç gövdeleri gibi işaretler kale olarak seçilir. Her takım, kendi kalesinin başına geçer. Oyunun başlaması için bir kişi başlangıç komutunu verir. Takımlar, kalelerini savunacak bir oyuncu bırakırken diğer oyuncular rakip takımın kalesine doğru hareket eder. Bu sırada rakip takımın oyuncularını yakalayıp kendi kalelerine götürmeye çalışırlar. Rakip takım tarafından yakalanıp kurtulamayan bir oyuncu, "alınmış" sayılır ve rakip takımın kalesinin yanında bekletilir. Oyunun amacı, rakip takımın oyuncularını birer birer ele geçirip en sonunda onların kalesine sahip olmaktır. Eğer bir takım, kalesini boş bırakırsa ve rakip takımın bir oyuncusu kalesine dokunmayı başarırsa, kale rakip takım tarafından ele geçirilir. Bu durumda kaleyi ele geçiren takım oyunun galibi sayılır.
Kale Bastı Oyununun, çocukların motor becerilerini, çevikliğini, dayanıklılığını ve koordinasyonunu geliştirmeye yönelik eğitsel kazanımları vardır.
KAYNAKLAR
Demir, Necati. (2022). Geleneksel Türk Çocuk Oyunları (Cilt 6). Altınordu Yayınları.
Elbas, Aziz. (Ed.). (2014). Bursa Köylerinde Çocuk Oyunları ve Oyuncakları I. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi.
Özdemir, Nebi. (1997). Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Çocuk Oyunlarının Halkbilimi Açısından İncelenmesi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tekirdağ İl Milli Eğitim Müdürlüğü. (2020). Tekirdağ Yöresinde Oynanan Geleneksel Çocuk Oyunları. https://tekirdag.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_02/12165917_cocuk_oyunlarY-3-web.pdf (Erişim Tarihi: 21.11.2024).
MADDE YAZARI
Araş. Gör. Yağmur Demirel
ISBN
978-625-99966-0-8