KubbehamamıÇevir
Kubbe Hamamı oyunu, İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde oynanan geleneksel oyunlardan biridir (Tokuz, 2014: 34). Daha çok Sivas, Gaziantep ve Kars yörelerinde oynanan bu geleneksel oyunun ilk defa ne zaman oynanmaya başlandığı bilinmemekle beraber bazı yörelerde 1970’li yıllardan itibaren oynanması giderek azalmış ve son bulmuştur (Onur, Güney, 2002: 73).
Kubbe Hamamı Oyunu adını, oyuncuların ayakta ve yüz yüze bakacak şekilde, her iki elleriyle birbirlerinin omuzlarını tutarak meydana getirdikleri ‘’kubbe’’ benzeri şekilden aldığı düşünülmektedir. Diğer oyunlarda olduğu gibi bu geleneksel oyun da isim bakımından oynandığı yörelere göre farklılık göstermektedir. Güneydoğu Anadolu bölgesinde; Kubbe Çoturum, Kubbe Çöktürüm ve Gubbe Çötürüm gibi isimlerle oynanırken (Tokuz, 2014: 34), Doğu Anadolu bölgesinde ise Kubbehnem, Hoca Yandı, Hamam Kızdı, Tabbeşin, Hubhub, Mele Mele ve Galamak gibi isimler almıştır (Bulut, 2014: 93).
Kubbe Hamamı, sokak, bahçe ve kır gibi açık ve boş alanlarda oynanır. Genellikle toprak zeminde oynanan bir takım oyunudur. Oyun oynanırken ihtiyaç duyulan tek materyal kalın bir ip (kement vb.) ya da kemerdir. Çoğunlukla kemer kullanılır (Kaya, 2011: 106). Oyun hem kız oyuncular hem de erkek oyuncular tarafından oynansa da genellikle yetişkin erkek çocukları arasında oynanır. Yaşları 8-17 arasında olan çocukların kalabalık gruplar hâlinde oynadığı bir oyundur. Kubbe Hamamı oyunu her iki grupta 6 ya da 8 kişi olmak üzere toplamda 12-16 kişi ile oynanır. Ancak oyuncu sayısı ile ilgili herhangi bir sınırlılık yoktur, mevcut durumda oyuncu sayıları değişkenlik gösterebilir (Tokuz, 2014: 34).
Oyuna başlamak için öncelikle oyuncuların eşit sayıda iki takıma ayrılması gerekir. Takımları seçmek ve her iki takımdan birer ebe belirlemek amacıyla ‘’yazı-tura’’, ‘’adımlama’’ ya da ‘’tekerleme’’ gibi seçim yöntemleri kullanılır (Bulut, 2014: 93). Takımlardan biri kubbe ya da içeridekiler adını alırken diğer takım dışarıdakiler diye adlandırılır. Kubbe takımı, aralarından seçilen ebe dışında yüzleri birbirlerine dönük bir biçimde iki elleriyle birbirlerinin omuzuna ya da beline sarılarak ayakta bir daire yaparlar ve başlarını yere eğerler (Kaya, 2011: 107). Buna ‘’kubbe çatmak’’ denir. Koruyucu ya da müdafi olarak da adlandırılan ebenin elinde kemer bulunmaktadır. Bu kemerin diğer ucu kubbedeki en güçlü oyuncunun elindedir. Oyun başladıktan sonra Koruyucu bu kemer yardımıyla etrafını saran dışarıdakiler takımını kubbeye ve kendine yaklaştırmamaya çalışır. Kubbenin etrafında sürekli dönerek kemeriyle dışarıdakiler takımının oyuncularına vurmaya çalışır. Eğer Koruyucu elindeki kemerle dışarıdakiler takımının oyuncularından birine vurmayı başarırsa oyun biter. Dışarıdakiler takımı ise ataklar yaparak koruyucudan kaçıp kubbedeki oyuncuların sırtına binmeye çalışır. Kubbeye takımının sırtına binen oyunculara dokunulmaz. Dışarıdakiler takımı kubbeyi yıkarsa ya da kubbeden düşerse oyun biter. Oyunda ceza ve ödül sistemi kazanan takımın yeni oyuna dışarıdakiler takımı olarak, kaybeden takımın da kubbe başka bir deyişle içeridekiler takımı olarak oyuna başlaması şeklindedir (Tokuz, 2014: 35).
Kubbe Hamamı oyununun başka bir versiyonu bulunmaktadır. Bu versiyonda takımlar yine içeridekiler ve dışarıdakiler olarak ikiye ayrılır. Oyuna başlarken içeridekiler takımı kubbe çatar. Dışarıdakiler takımı kendi aralarında bir sayı kararlaştırırlar. Dışarıdakiler takımının kararlaştırdığı sayıyı 20 olarak varsayarsak, kubbe takımının sırtına çıkarak 20’ye kadar sayarlar. Sayma bitene kadar kubbe takımı yıkılmadan durabilirse oyunu kubbe takımı, sayma işlemi bitmeden kubbe yıkılırsa oyunu dışarıdakiler takımı kazanır. Oyunun ödül-ceza sistemi yine orijinal versiyondaki gibi kaybeden takımın yeni oyunda kubbe çatmasıyla oyuna devam edilmesidir. Oyunun orijinal versiyonunda kullanılan ip, kemer ya da kement gibi araç ve gereçlere bu versiyonda ihtiyaç yoktur.
Kubbe hamamı oyununun, oynayan oyuncuların kuvvet, reaksiyon, dayanıklılık, çeviklik, dikkat ve koordinasyon gibi becerilerini geliştirmeye yönelik eğitsel kazanımları vardır (Onur ve Güney, 2002: 73).
KAYNAKLAR
Tokuz, Gamze. (2014). Bir zamanlar biz de çocuktuk geleneksel çocuk oyun ve oyuncakları. Gaziantep: Şahinbey Lions Kulübü.
Onur, Bekir ve Güney, Neslihan. (2004). Türkiye'de çocuk oyunları: araştırmalar. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Kaya, Doğan. (2011). Çöm çöm çömbelek sivas çocuk oyunları. İstanbul: Kitapevi.
Bulut, Ali Kasım. (2014). ÇODOMİK: çocuklarımız dedelerinin oyunlarıyla miraslarına kavuşuyor projesi: kars çocuk oyunları. İstanbul: Özal Matbaa.
MADDE YAZARI
Araş. Gör. Yağmur Demirel
ISBN
978-625-99966-0-8