Rüzgar GülüÇevir
Rüzgar Gülü oyunu, Aydın ilinin Nazilli bölgesinde oynanan, ilk olarak ne zaman oynanmaya başladığı tam olarak bilinmeyen geleneksel oyunlarımızdan biridir (1). Ancak rüzgar gülü oyunu ve oyuncağı sadece Nazilli yöresine özgü değildir. Hem Türkiye’nin hem de dünyanın birçok bölgesinde oynanan, yapılan ve satılan bu oyuncak evrensel bir değer taşımaktadır. Rüzgar Gülü oyunu adını oynandığı oyuncaktan almıştır. Bu oyuncak ise adını, çiçeğe benzeyen yapısının üfleyerek ya da rüzgar ile dönmesinden aldığı düşünülmektedir. Rüzgar gülü bazı yörelerde fırfır, fırfır uçurmak, fırıldak gibi farklı isimlerle de oynanmaktadır (Onur ve Güney, 2002: 422)
Rüzgar gülü dünyayı kapsayan uzun bir geçmişe sahiptir. İlk belgelenmiş tarihi M.Ö. 400’lerde Çin’de görülmektedir. Rüzgar gülünün sembolizmi ‘’şansını döndürmek’’ olduğu için Çin kültüründe önemli bir yere sahiptir. Özellikle yeni yıl kutlamalarında birden fazla renk içeren abartılı rüzgar gülleri yapılması Asya’da geleneksel bir etkinliktir. Çinli sanatçılar rüzgar güllerinin dış kanatlarına, uzun ömür, sağlık, zenginlik ya da şans dilekleri içeren mesajlar yazmakta ve bu mesajların rüzgar tarafından yakalanıp gelecek yıl için dilek olarak evrene gönderildiği inancı taşınmaktaydı. 15. yüzyılda ise Avrupa’da resimlerde görülmeye başlanmıştır. Hieranymus Bosh’un ‘’Yürüyen Çerçeveli Mesih Çocuk’’ ve Pieter Bruegel’in Görsel Oyun Ansiklopedisi olarak nitelendirilen ‘’Çocuk Oyunları’’ eserlerinde resmedilmiştir. Bunlar şimdiki rüzgar güllerinin atası kabul edilmektedir. 19. Yüzyılda Amerika kıtasında ise Büyük Buhran sırasında geçim sağlamak amacıyla, bahçe süsü ya da çocuk oyuncağı olarak yapılıp satılmaya başlanmıştır ve ruhun özgürlüğünü temsil ettiğine inanılır (Museum of Childhood Ireland, 2016).
Rüzgar gülü dört, altı, yedi ya da sekiz kanatlı çeşitli renklerde, farklı boy ve ebatlarda, rüzgarın ters yönüne doğru hareket eden bir oyuncaktır. Kolay satın alınabilir ya da ucuz malzemelerle kolayca yapılabilir bir oyuncak olma özelliği taşır. Oyuncağın yapılışı için; kalem, karton, iğne ya da çivi, yapıştırıcı, cetvel ya da metre, makas ve karga adı verilen bir sopaya ihtiyaç vardır. Kare şekilde kesilen karton üçgen olarak katlanır. Bu üçgen bir kez daha katlanır ve karton eski kare formatına döndürülür. Kartonu tam ortadan düzgün bir şekilde delmek için öncelikle metre ya da cetvel yardımıyla eşitlemesi yapılır. Çapraz şekilde tutulan kartonun ortası hizalanır (Oğuz, Ersoy, 2007: 117). Hizalama işlemi bitince kartonun ortası ayarlanır ve bir kalemle işaretlenir. Daha sonra karton katlanma izlerinden bu ortadaki noktaya 1cm kalana kadar kesilir ve ortaya sekiz köşe çıkar. İlk köşe kıvrılıp kartonun ortasına yapıştırılır. İkinci köşe kıvrılmadan bırakılır. Üçüncü köşe kıvrılır ve dördüncü köşe boş bırakılarak sekiz köşe bu şekilde tamamlanır. Böylece güle benzer bir şekil ortaya çıkar. Gülün merkezi iğne ya da çivi ile delinir ve karga adı verilen sopaya çivi yardımıyla sabitlenir. Çivi ya da iğnenin fazlalık kısmı bükülerek gülün sopadan çıkması engellenir. Böylece rüzgar gülü oyuncağı tamamlanmış olur (Özbek ve Özbek, 2014: 124).
Rüzgar gülü oyunu kız ve erkeklerin beraber, açık havada, mahalle ve sokaklarda oynandığı bir oyundur. Gruplara ayrılarak oynanan bu oyun için her gruba bir rüzgar gülü gerekmektedir. Gruplar sayışma yöntemiyle belirlenir. Bunun için genellikle; ‘’ooo piti piti, karamela sepeti, terazi lastik jimnastik, biz size geldik bitlendik, hamama gittik temizlendik’’ tekerlemesi söylenir. Başlangıç ve bitiş sınırı belirlendikten sonra gruplar başlangıç sınırında yan yana, aynı grup oyuncuları art arda sıralanır. Grupların sıra başlarındaki oyuncuların ellerinde rüzgar gülleri ile başlama komutunu bekler. ‘’başla’’ komutu ile birlikte ilk oyuncular oyuna başlar. Burada amaç, koşar adımlarla ilerleyerek rüzgar gülünü döndürmektir. Bitiş noktasından dönen oyuncu kendi grubundaki ikinci oyuncuya rüzgar gülünü devreder ve oyun bu şekilde devam eder. Hangi grubun oyuncuları daha önce bitirirse, oyunu kazanmış olur (Oğuz ve Ersoy, 2007: 117).
Rüzgar gülü, çocuklara hem yaparken hem de oynarken keyif ve eğlence veren bir oyun ve oyuncaktır. El becerisini ve temel motor faaliyetlerinin gelişimi destekler nitelikte bir oyundur (Museum of Childhood Ireland 2016).
KAYNAKLAR
Oğuz, Öcal ve Ersoy, Petek. (2007). Türkiye'de 2004 yılında yaşayan geleneksel çocuk oyunları. Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER.
Onur, Bekir ve Güney, Neslihan. (2004). Türkiye'de çocuk oyunları: araştırmalar. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Museum of Childhood Ireland (2016) https://museumofchildhood.ie/why-a-pinweel/ (Erişim Tarihi: 30.01.2023).
Özbek, Meliha. ve Özbek, Mehmet. (2014). Çanak çömlek patladı kırsal alan çocuk oyunları. Ankara: Grafik.
MADDE YAZARI
Araş. Gör. Yağmur Demirel
ISBN
978-625-99966-0-8