Yelka uriştirişÇevir

Yelka uriştiriş (Omuz dövüşü veya Horoz dövüşü) “Yelka uriştiriş” oyunu Özbekistan’ın güney illerinde “Horoz dövüşü” olarak da biliniyor. Bu oyun horoz dövüşünün taklidi olup, oyuna 8-18 yaş arası çocuklar ve gençler katılabilirler. Bu gösteri genellikle sokaklarda, tarlalarda ve tepelerde düzenlenir. Köyün veya mahallenin ileri gelenlerinden biri yarışmayı yönetir ve doğruyu yanlıştan ayırmaya çalışır. Bu tür yarışmalarda iki karşıt sokağı, mahalleyi, köyü, boyu veya nesli temsil eden gençler bir araya gelerek iki eşit gruba ayrılırlar.

Geniş bir alana yaklaşık iki adım büyüklüğünde bir daire çizilir. Hakem her gruptan bir dövüşçüyü oyuna davet eder. Bu durumda erkeklerin yaşı değil, esas olarak vücut önemlidir. Diğerleri çemberin dışında duruyor, dövüşçülerine rehberlik ediyor ve hatalarını gösteriyor. Daire içindeki iki dövüşçü bir bacağını kaldırıp kollarını geriye doğru uzatır ve düşüncelerini tek bir yere yoğunlaştırarak savaşa hazırlanan horoz şeklini alırlar. Sonra hakemin işaretiyle dövüş başlar. Çevredeki kalabalık da onları destekleyerek mücadele güçlerini artırıyor. Çemberdekiler horozların hareketini taklit eder, omuzlarıyla, kafalarıyla birbirlerine vurur, iterler ve vücutlarının gücüyle rakiplerini çemberin dışına itmeye çalışırlar. Böylece hangi dövüşçünün ayağı yere değerse oyunu kaybeder. Yenilen bir dövüşçü dövüş alanını terk eder. Artık onun yerine bu gruptan başka bir oyuncu sahaya çıkacak. Böylece yarışma yeniden başlıyor. Bu şekilde “horoz” çiftleri dönüşümlü olarak değişir. Oyun bir taraf kazanana kadar devam eder. Kazananlara, mahallenin büyükleri tarafından önceden kararlaştırılan ödüller verilecek. Ödüller törenle sahiplerine takdim ediliyor (Özbekistan milliy sport va halq o‘yinlari ensiklopediyasi. 2023: s. 56).

Taşkent şehrinde kaydedilen bilgilere göre, iki “dövüşçü horoz” bir daire içine giriyor, tek ayakları üzerinde duruyor ve omuzlarıyla birbirlerini itiyorlar. Oyun sırasında çocuklar dövüşen horozlara benzer sesler çıkariyorlar. Boyunlarını rakibe doğru uzatıp ötüyorlar. Hangi çocuk fiziksel olarak güçlü olursa rakibini iterek çemberin dışına çıkariyor (Mardonova G., 2022: s. 75).

Oyunun yaygınlaştırılması amacıyla okul çocukları için resmi kurallar da geliştirilmiş. Sahada veya salonda 2 metre çapında bir daire çizilir. Tüm oyuncular 2 gruba ayrılır ve dairenin yakınında birbirlerine bakarak iki sıra halinde dururlar. Her gruba bir Anabaşı (lider) atanır. Anabaşıler, gruplarından bir oyuncu seçerler. Onlar bir daire içine girer ve elleri arkalarında tek ayak üzerinde dururlar. Sinyal verildiğinde oyuncular omuzları ve vücutlarıyla birbirlerini iterek çemberin dışına çıkarmaya çalışırlar. Rakiplerini çemberin dışına itmeyi başaran oyuncu kazanır ve grubuna bir puan kazandırmış olur. Böylece en çok puana sahip olan grup kazanır.

Oyunun kuralları: 1. Eğer bir oyuncu ikinci ayağını dairenin içinde yere koyarsa, kaybetmiş sayılır. 2. Her iki oyuncu da birbirini iterek daireyi terk ederse, kimse kazanan sayılmaz, sadece bir sonraki “horozlar” dövüşü başlar. 3. ‘Horozlar’ ancak sinyalden sonra savaşa girmelidir. 4. Savaş sırasında elleri indirmek yasak. Bu oyun takımlara bölünmeden de oynanabilir. Bunda oyuncular kendi istekleriyle rekabet etmek için sahaya çıkıyorlar. Kazanan oyuncu sahada kalır ve onunla dövüşmek isteyen yeni oyuncuyla yarışır. Oyun bu şekilde devam ediyor. Oyunun sonunda birçok kez kazanan oyuncular belirlenir. Oyuncuların rakiplerini elleriyle itmesine izin verilmez. Rakiplerin vücut ve güçlerinin eşit olmasına da dikkat etmek gerekir (Usmonhocayev T., Meliyev H., 2000: s. 33-34).

KAYNAKLAR

Kaynaklar 1. Özbekistan milliy sport va halq o‘yinlari ensiklopediyasi. (2023). Toshkent.

2. Mardonova G. (2022) Özbek milliy öyinlari. – Toşkent, Bookmany print. - 158 s.

3. Usmonxo‘jaev T., Meliev X. (2000). Milliy harakatli o‘yinlar. Toshkent, “O‘qituvchi”.

MADDE YAZARI

Doç. Dr. Asrar Kayumov

ISBN

978-625-99966-0-8

İletişim

Yelka uriştirişÇevir

KAYNAKLAR

MADDE YAZARI

ISBN