Simit OyunuÇevir
Simit oyunu Türkiye sahasında birçok şehirde bilinen, ismini oyunda ebe tarafından söylenen oyun teriminden alan ve fiziksel etkinliğe dayalı bir oyundur. Oyun, temel icra özelliği sebebiyle tehlikeli görünse de geçmişte birçok erkek çocuğu tarafından oynanmıştır. Simit oyununun ismi oyundaki ebenin oyun icrası sırasında söylemek zorunda olduğu bir tür kural özelliği taşıyan ifadeden gelmektedir. Oyunun genel olarak bilinen ismi “Simit”tir (Bozdemir, 2018: 60). İncelenilen kaynaklara göre oyun, Adana, Afyon, Antalya, Artvin, Elazığ, Erzincan, Isparta, Kayseri, Mardin, Niğde, Şanlıurfa ve Üsküp’te “Simit” adıyla bilinmektedir (Çolak, 2015: 227; Gürbüz, 2017: 488; Kurnaz, 2017: 30; Arslan Erdem, 2019: 94; Turgut, 2005: 492; Tören, 2011: 125; Yılmaz, 2013: 251; Göktaş, 2013: 16; Akın vd., 2021: 792; Demir, 2015: 148; Karğın, 2018: 218; Çağlayan, 2015: 107). Bu oyuna Mardin’de “Ölüm oyunu” ve tek ayak üstünde oynanan varyantına da Çankırı’da “Zıldır Zımba” denmektedir (Akın vd., 2021: 792; Karaca, 2016: 248).
Simit oyununun hazırlık aşamasında herhangi bir araç zorunlu değildir. Bununla birlikte çeşitli şehirlerde oyundaki ebenin “ebe evi” ve benzeri adlar verilen yerini belirlemek için yere çizgi çekilir, çember veya dikdörtgen çizilir. Bunun için de tebeşir, tuğla parçası veya kiremit parçası kullanılır. Antalya’dan derlenen varyantta bir sopa yardımıyla küçük taşlarla dikdörtgen bir ebe evi çizilir (Bozdemir, 2018: 60; Gürbüz, 2017: 488; Kurnaz, 2017: 30; Akın vd., 2021: 792; Karğın, 2018: 218; Çağlayan, 2015: 107).
Oyunun oynanma mekânı genelde dış mekânda, açık ve geniş alanlardır. Bu mekân sokak, sokak lambasının olduğu bir yer, okul bahçesi veya yaklaşık 5 metre açıklığı olan bir kapalı alan olabilir. Oyun tüm mevsimlerde oynanmakla birlikte tercihen bahar ve yaz aylarında, gündüz vakitlerinde oynanmaktadır. Oyunun genelde belirli bir icra süresi yoktur. Artvin’de oyunun süresi 30 dakika olarak belirtilmiştir (Bozdemir, 2018: 60; Çolak, 2015: 227; Arslan Erdem, 2019: 94-95; Turgut, 2005: 492; Yılmaz, 2013: 251; Demir, 2015: 148; Gürbüz, 2017: 488; Kurnaz, 2017: 30, 32; Çağlayan, 2015: 107).
Simit oyununun oyuncuları genelde erkek çocuklarıdır. Sadece birkaç şehirde kız erkek karışık veya kızlar arasında oynandığı belirtilmiştir. Oyuncu sayısı 3 ile 15 arasında değişmektedir. Oyuncuların yaşları da 6 ile 15 arasıdır (Bozdemir, 2018: 60-61; Akın vd., 2021: 792; Çolak, 2015: 227; Arslan Erdem, 2019: 94; Turgut, 2005: 492; Tören, 2011: 125; Yılmaz, 2013: 251; Demir, 2015: 148; Karğın, 2018: 218; Gürbüz, 2017: 488; Kurnaz, 2017: 31, 32; Çağlayan, 2015: 107).
Oyunun öncesinde ebenin belirlenmesi ve ebenin yerinin hazırlanması kısmı vardır. Oyunun ebesi genelde sayışma ile belirlenir. Seçilen ebenin bulunacağı yer olarak 1-1,5 metre çapında veya büyük bir daire çizilir. Bu yere ebe evi, ebe yuvası veya kale denilir. Adana’da oyuncular ortaya çizilen daireye doğru koşar ve en son ayak basan oyuncu ebe olur. Afyon’da oyunculardan biri gönüllü olarak ebe olabilir. Üsküp’te ebe adımlaşarak seçilir. Üsküp’te ve Antalya’da ebenin kalesi dikdörtgen olabilir. Ebe dışındaki oyuncular ebe evinin dışında üç adım veya birkaç metre uzaklıkta beklerler. Niğde’de ebe, belirlenen yerinde en fazla on saniye durabilir (Bozdemir, 2018: 61; Akın vd., 2021: 792; Arslan Erdem, 2019: 95; Turgut, 2005: 492; Tören, 2011: 125; Yılmaz, 2013: 251; Karğın, 2018: 218; Gürbüz, 2017: 488; Çolak, 2015: 227; Demir, 2015: 148; Kurnaz, 2017: 31; Çağlayan, 2015: 107).
İncelenilen kaynaklarda oyunun yaygın oynanış şekli Adana, Afyon, Antalya, Elazığ, Isparta, Kayseri, Mardin ve Şanlıurfa şehirlerinde görülür. Ebe dairesine girdikten sonra derin bir nefes alır ve tek nefeste “Simiiit” diye bağırarak koşmaya başlar ve bu şekilde nefesi kesilmeden oyundaki çocuklardan birini yakalamaya veya birine değmeye çalışır. Eğer ebe birini yakalayamazsa ve nefesi kesilirse daireye geri koşar ve bu sırada diğer oyunculardan tarafından dövülür. Ebe, nefesi kesilmeden birini yakalarsa yakaladığı kişi olur ve yeni ebe daireye koşana kadar diğer oyuncular tarafından dövülür. Adana’da ebe sırtından yumruklanır. Antalya’da sadece tekme atılır (Bozdemir, 2018: 61; Çolak, 2015: 227; Gürbüz, 2017: 488; Kurnaz, 2017: 31; Turgut, 2005: 492; Yılmaz, 2013: 251; Göktaş, 2013: 16; Akın vd., 2021: 792; Karğın, 2018: 218).
Oyunun bu genel oynanış biçiminin bir şekli daha mevcuttur. Artvin, Erzincan, Niğde ve Üsküp’ten yapılan derlemelere göre ebe koşmaz, yine aynı şekilde bağırarak diğer oyuncuları tek ayak üzerinde kovalar. Oyunun diğer kuralları aynı şekildedir. Üsküp’te ve Niğde’de ebe geri giderken tekmelenir, Erzincan’da ise herhangi bir vurma eylemi yoktur (Arslan Erdem, 2019: 95; Tören, 2011: 125; Demir, 2015: 148; Çağlayan, 2015: 107-108).
Oyunun icrasında ve kazanan/kaybedenin belirlenmesindeki fiziksel etkinlikle ilgili birkaç özellik görülmektedir. Örnek olarak Isparta’da bazı oyunlarda ebenin canı yandığında karşılık verdiği ve tatsızlıklar ortaya çıkabildiği belirtilmektedir (Yılmaz, 2013: 251). Antalya’da ebeyi dövmekle ilgili bir kural ve ceza sistemi vardır. Ebenin sadece kalça bölgesine tekme atılır. Kalça dışında bir yere tekme atılırsa “köprü ceza” sistemi uygulanır. Buna göre bütün oyuncular ebe evinin önünde karşılıklı sıralanır ve cezalandırılarak kişi bu sıranın arasından kalçasına tekme yiyerek geçer ve ebe olur (Kurnaz, 2017: 32). Makedonya’da ilkokullarda bu oyun, çocuklara zarar verdiği gerekçesiyle yasaklanmıştır fakat gizli bir şekilde oynayan çocuklar da mevcuttur (Çağlayan, 2015: 108). Bu noktada 1990’lı yılların sonu ve 2000’li yılların başlarında bu oyun koşma ve yakalama biçimiyle oynanmaktaydı. Ebenin dövülmesiyle ilgili bazı kurallar vardı. Buna göre ebe geri kaçarken onu engellemek, durdurmak, tutmak ve düşürmek yasaktı. Bunun yanında başına, yüzüne veya özel bölgelerine vurmak veya yaralayacak biçimde vurmak da yasaktı. Bu kurallara uymayan kişiler oyundan dışlanırdı.
Simit oyununun kazanımlarıyla ilgili kaynaklarda daha çok fiziksel kazanımlar belirtilmiş, bazı sosyal kazanımlara da yer verilmiştir. Bu oyun nefes kuvveti ve kontrolü, dil, işitsel algı, çeviklik, kas kontrolü, koordinasyon, dikkat ve reaksiyon gelişimi, sosyal gelişim, kurallara uyma, ödül ve ceza kurallarına uyma gibi yönlerden eğitsel kazanımlara sahiptir (Bozdemir, 2018: 60-61; Akın vd., 2021: 792-793; Arslan Erdem, 2019: 95).
Simit oyunu Türkiye’nin çeşitli şehirlerinde bilinen oyunlardan biridir. Bu oyun geçmişte daha çok erkek çocukları tarafından oynanmıştır fakat günümüzde oynanma sıklığı azalmıştır. Simit oyunu fiziksel etkinliğe dayanır, fiziksel yönlerden gelişimi destekler ve oyuncuların birikmiş gerilimlerini oyun sınırlarında atmalarını sağlar. Bu açıdan oyun, faydalı yönlere sahiptir. Oyun, oyuncular bakımından bir tür arınma etkisi yaratmaktadır. Geçmişteki savaş provalarına benzeyen av etkinlikleri gibi simit oyunu da gerek fiziksel gerekse sembolik düzlemde oyuncuları mücadeleye hazırlar. Tüm bunlarla birlikte oyunun “tekme, dövme, vurma, dayak” gibi kavramlarla ilişkili olması ve icrasının merkezinde bu özelliklerin olması sebebiyle olumsuz bir yöne de sahiptir.
KAYNAKLAR
Akın, Erhan. vd. (2021). “Çocuk Oyunları ve Oyunların Bireylerin Gelişimine Katkısı (Mardin Çocuk Oyunları Örneği)”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 9(3): 785-798.
Arslan Erdem, Nihan. (2019). Artvin’de Çocuk Oyunları (Derleme, İnceleme, Tasnif). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Artvin: Artvin Çoruh Üniversitesi.
Bozdemir, Osman. (2018). Harmanbiş: Çocukluğumuzun Oyunlarını Unutmayalım. Konya: Damla Ofset.
Çağlayan, Emre. (2015). Üsküp Türklerinde Çocuk Oyunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.
Çolak, Mehmet. (2015). Adana Geleneksel Çocuk Oyunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Niğde Üniversitesi.
Demir, İlknur. (2015). Niğde Geleneksel Çocuk Oyunları ve Halkbilimsel İncelemesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Niğde Üniversitesi.
Göktaş, Aydın. (2013). Gesi’de Oynanan Çocuk Oyunları. Yayımlanmamış Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Gürbüz, Duru Özden. (2017). Yapısal ve İşlevsel Açıdan Afyonkarahisar Çocuk Oyunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Karaca, Murat. (2016). “Çocukların Kültürel Gelişiminde Oyun Faktörü Çankırı Yöresinde Oynanan Çocuk Oyunları”. Millî Folklor. 28(109): 241-256.
Karğın, Dilek. (2018). Şanlıurfa İli ve Çevresi Çocuk Oyunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ardahan: Ardahan Üniversitesi.
Kurnaz, Hasanali Kağan. (2017). Serbest Zaman Aktivitesi Olarak Gündoğmuş Yöresinde Oynanan Oyunlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi.
Tören, Arzu. (2011). Erzincan’dan Derlenen Çocuk Oyunlarının Çocuk Eğitimindeki Yeri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erzincan: Erzincan Üniversitesi.
Turgut, M. Ebru. (2005). Elazığ Çocuk Oyunlarının Halk Bilimi Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
Yılmaz, Mehmet Fatih. (2013). Isparta Çocuk Oyunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
MADDE YAZARI
Dr. Seçkin Sarpkaya
ISBN
978-625-99966-0-8